Rola lekarza profilaktyka
w kompleksowym programie ochrony słuchu


Działania służb medycznych stanowią istotną część programu ochrony słuchu. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej, o które opierają się działania służby medycyny pracy, określa jedynie minimalny zakres opieki medycznej. Może on zostać poszerzony ze wskazań medycznych na wniosek lekarza profilaktyka lub na wniosek pracodawcy, który może to zawrzeć w umowie z lekarzem (np. poszerzenie zakresu diagnostycznego badań u pracowników zakładu).

Lekarz sprawujący opiekę nad osobami zatrudnionymi w hałasie powinien dostosować zarówno zakres, jak i częstość badań okresowych do potrzeb zapewnienia jak najlepszej ochrony słuchu pracownika, z uwzględnieniem jego osobniczej podatności na działanie hałasu, poziomów hałasu na stanowisku pracy, jego impulsowości oraz dodatkowych środowiskowych czynników ryzyka, w tym narażenia na rozpuszczalniki organiczne.

Wprowadzenie programu ochrony słuchu daje lekarzowi medycyny pracy możliwość realizowania wszystkich zadań we współpracy z pracodawcą, który podejmuje się ponieść koszty poszerzonej opieki, z pracownikiem, który zgadza się na przekazywanie pracodawcy niektórych informacji dotyczących stanu zdrowia, oraz ze służbami bhp poprzez komputerową bazę danych.

Monitorowanie stanu słuchu
W opracowanym w Instytucie Medycyny Pracy w Łodzi modelowym programie ochrony słuchu proponowane jest wprowadzenie pojęcia tzw. znaczącego przesunięcia progu słuchu (ZPPS – significant threshold shift).

Znaczące przesunięcie progu słuchu definiowane jest jako wystąpienie średniego przesunięcia (pogorszenia) progu słuchu w częstotliwościach 2, 3 i 4 kHz o wartość co najmniej 10 dB w odniesieniu do audiogramu „zerowego”, uzyskanego podczas badania audiometrycznego, które zostało wykonane w chwili rozpoczęcia pracy w narażeniu na hałas (w danym zakładzie) bądź w chwili wprowadzenia w zakładzie pracy programu ochrony słuchu.

Przykład audiogramów uzyskanych w przypadku niewłaściwej kontroli narażenia na hałas przedstawia poniższa rycina.




Ryc. 1. Audiogram wyjściowy i kontrolny u pracownika narażonego zawodowo
na hałas przy nieskutecznej ochronie słuchu (W obu uszach stwierdzono
wystąpienie znaczącego przesunięcia progu słuchu (ZPPS))


W przypadku wystąpienia ZPPS badanie audiometryczne jest powtarzane w odstępie kilku dni, po potwierdzeniu pogorszenia słuchu pracownik jest kierowany przez pielęgniarkę do lekarza profilaktyka. Lekarz profilaktyk zobowiązany jest do działań pozwalających na wykluczenie pozazawodowego tła pogorszenia słuchu (wprowadzenie m.in. korekty dla wieku, konsultacja specjalisty laryngologa).

Pogorszenie słuchu spowodowane narażeniem na hałas wymaga bezzwłocznego poinformowania o tym pracownika, a jednocześnie przekazania pracodawcy informacji o konieczności:
- weryfikacji skuteczności stosowanych ochron słuchu, w tym oceny skuteczności ochronników w oparciu o pomiar czasowego przesunięcia progu słuchu po zmianie roboczej,
- korekty doboru ochronników słuchu, jeżeli jest to konieczne i wynika z występującego czasowego przesunięcia progu słuchu,
- nadzoru nad efektywnym czasem stosowania ochronników słuchu w trakcie zmiany roboczej,
- przeprowadzenia indywidualnego szkolenia pracownika w zakresie ochrony narządu słuchu przed hałasem,
- kontrolnego badania słuchu w terminie nie późniejszym niż 12 miesięcy (proponowane 30 dni).

Wprowadzenie elektronicznej wersji programu ochrony słuchu umożliwia lekarzowi:
- wgląd w dokumentację pacjenta dotyczącą przebiegu pracy zawodowej w danym zakładzie na wszystkich zajmowanych stanowiskach wraz z pomiarami higienicznymi narażenia, rodzajem stosowanych ochronników słuchu oraz wyznaczonym ryzykiem uszkodzenia słuchu spowodowanym wiekiem i pracą w narażeniu na hałas;
- wygodne, a przede wszystkim znormalizowane, narzędzie monitorowania stanu słuchu pracowników w postaci oceny ZPPS;
- skrócenie czasu między badaniami słuchu u każdego pracownika, niezależnie od wskazań lekarskich;
- możliwość poszerzenia rutynowej diagnostyki audiologicznej;
- identyfikowanie pozazawodowych i osobniczych czynników ryzyka uszkodzenia słuchu na podstawie ankiety wypełnianej przez pacjenta;
- automatyczne szacowanie ryzyka u danego pracownika.


Osoby zainteresowane wersją elektroniczną programu ochrony słuchu
proszone są o kontakt z mgr. Adamem Dudarewiczem z Zakładu Zagrożeń Fizycznych
Instytutu Medycyny Pracy im. prof. J. Nofera w Łodzi pod numerem telefonu: (42) 631-45-25.