Opieka medyczna – badania profilaktyczne

Zakres i częstość przeprowadzania badań profilaktycznych u osób narażonych na hałas
określa część szczegółowa załącznika do Rozporządzenia Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej
z dnia 30 maja 1996 r.

Wyróżniono następujące rodzaje badań lekarskich:
- badanie wstępne (przed rozpoczęciem zatrudnienia),
- badania okresowe,
- ostatnie badanie okresowe – badanie końcowe (przed rozwiązaniem umowy o pracę).

Badanie wstępne wykonywane jest u kandydata do pracy podejmującego zatrudnienie na stanowisku, na którym występuje narażenie na hałas. Ustawodawca nie precyzuje poziomów hałasu, które muszą być przekroczone, aby dana osoba podlegała badaniom profilaktycznym.

Badanie wstępne obejmuje:
- zebranie wywiadu,

- badanie przedmiotowe, 
- ocenę stanu słuchu w oparciu o standardową audiometrię tonalną z określeniem progów słuchu
  dla przewodnictwa powietrznego i kostnego w zakresie częstotliwości 125 Hz – 8 kHz.

Podstawowym celem badania wstępnego jest identyfikacja przewlekłych zaburzeń zdrowia stanowiących przeciwwskazanie do podjęcia pracy w narażeniu na hałas. Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej dotyczące badań profilaktycznych nie określa, jakie progi słuchu uznać za prawidłowe w aspekcie dopuszczenia do pracy w hałasie.

Zgodnie z oceną kliniczną za prawidłowy próg słuchu przyjmowane są wartości w zakresie
do 20 dB HL w całym paśmie ocenianych częstotliwości 125 Hz – 8 kHz. Zgodnie z klasyfikacją
stopnia niedosłuchu według WHO bardzo małe ubytki słuchu, tj. ubytki w zakresie do 25 dB HL
w paśmie częstotliwości mowy, nie mają wpływu na wydolność społeczną narządu słuchu.

Dla celów wstępnych badań profilaktycznych za granicę szeroko rozumianej normy
można uznać więc wartości progów słuchu do 25 dB HL w paśmie częstotliwości
mowy (tj. 0,5–4 kHz).

Obie wartości progowe (20 lub 25 dB HL) znajdują pełne zastosowanie w odniesieniu do ludzi
młodych, u których pomijalny jest efekt starzenia się. Jeśli jednak badanie wstępne do pracy
przeprowadza się u osób w późniejszym wieku, racjonalne jest przyjęcie za prawidłowe
wartości progów słuchu z poprawką na wiek, podane w poniższej tabeli.



Tabela 1. Normatywne wartości progowe słuchu w zależności od wieku*


* Według Deutsche Gesetzliche Unfallversicherung [red.]: Guidelines for occupational medical
examinations. Prophylaxis in occupational medicine. Gentner Verlag, Stuttgart 2007



Kwalifikując osobę do pracy w narażeniu na hałas o poziomach stwarzających ryzyko uszkodzenia słuchu, należy właściwie ocenić jej stan zdrowia. Ocena ta powinna obejmować:
- identyfikację czasowych i przewlekłych (aktualnych i przebytych) chorób narządu słuchu
  i układu równowagi, które stanowią przeciwwskazanie do podjęcia bądź kontynuowania
  pracy w hałasie,
- indywidualnych czynników mogących sprzyjać rozwojowi uszkodzenia słuchu
  (dla celów szacowania indywidualnego ryzyka zdrowotnego i podejmowania
  odpowiednich działań profilaktycznych).



Tabela 2. Choroby narządu słuchu i równowagi
stanowiące trwałe przeciwwskazania do pracy w hałasie





Badania okresowe przeprowadzane są systematycznie u osób pracujących w narażeniu na hałas, podczas ich zatrudnienia w danym zakładzie pracy. Stanowią one realizację umowy między pracodawcą a lekarzem profilaktykiem. Celem badań okresowych jest głównie monitorowanie stanu słuchu pod kątem oceny prawidłowości realizacji działań profilaktycznych w danym zakładzie pracy. Zakres badania okresowego pokrywa się z zakresem badania wstępnego.

Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych nie określa granicy głębokości uszkodzenia słuchu
czy dynamiki rozwoju tego uszkodzenia, które stanowiłyby przeciwwskazanie do dalszego zatrudnienia na dotychczasowym stanowisku pracy. Istnieje więc duża dowolność
orzekania w tym zakresie, często oparta na subiektywnej decyzji danego lekarza profilaktyka.

Zgodnie ze standardami światowymi za istotne wartości niedosłuchu świadczące
o niedostatecznej ochronie słuchu osoby pracującej w narażeniu na hałas
należałoby uznać:

- dużą dynamikę progresji niedosłuchu, tj. sumę wzrostu progów słuchu
  dla częstotliwości 2, 3 i 4 kHz > 30 dB (lub średni wzrost progów słuchu
  dla tych częstotliwości > 10 dB),
- uszkodzenie słuchu co najmniej w jednym uchu większe niż 30 dB, obliczone jako średnia
  dla częstotliwości 1, 2 i 3 kHz.

Przekroczenie powyżej sugerowanych kryteriów wskazuje, że narażenie na hałas
nie jest w wystarczającym stopniu kontrolowane i wymaga podjęcia szeroko pojętych
działań profilaktycznych. Aktualne przepisy dopuszczają w takim przypadku:
- zwiększenie częstości badań słuchu (co 6 lub 12 miesięcy),
- wydanie orzeczenia o istnieniu czasowych bądź trwałych przeciwwskazań do pracy w narażeniu.