Kompleksowy program profilaktyczny w zakresie zapobiegania chorobom skóry pochodzenia zawodowego
Głównym celem projektu jest wzmocnienie funkcjonowania systemu ochrony zdrowia pracujących oraz opracowanie i wdrożenie programu profilaktycznego ukierunkowanego na redukcję wystąpienia chorób zawodowych skóry. Program adresowany będzie przede wszystkim do grup zawodowych o największym ryzyku powstania zawodowych dermatoz.
Szczegółowe cele projektu:
- identyfikacja najważniejszych zawodowych czynników o działaniu alergizującym i drażniącym skórę,
- podniesienie świadomości zdrowotnej pracujących i wypracowanie odpowiednich zachowań prozdrowotnych w miejscu pracy,
- podniesienie kwalifikacji lekarzy i pracowników stacji sanitarno-epidemiologicznych w zakresie diagnozowania,
- rozpoznawania i orzekania o chorobach zawodowych skóry.
Skóra jako narząd spełnia ważne funkcje dla całego ustroju. Utrzymuje równowagę między zewnętrznym a wewnętrznym środowiskiem człowieka. Jej najważniejszym zadaniem wydaje się jednak ochrona organizmu przed egzogennymi czynnikami mechanicznymi, fizycznymi, chemicznymi i mikrobiologicznymi.
Związki chemiczne obecne w środowisku zawodowym mogą uszkadzać skórę w dwojaki sposób:
- pierwotnie, powodując powstanie zmian patologicznych tylko w skórze,
- wtórnie, wywołując zmiany wielonarządowe z towarzyszącymi objawami skórnymi.
Najczęstsze choroby dermatologiczne spowodowane kontaktem z preparatami chemicznymi:
- kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia - może być wynikiem krótkotrwałej ekspozycji na czynniki wykazujące silne właściwości toksyczne lub długotrwałej na tzw. łagodne podrażniacze,
- kontaktowe alergiczne zapalenie skóry.
Najczęściej występujące czynniki drażniące:
roztwory zasad i kwasów, rozpuszczalniki organiczne, detergenty, produkty spożywcze, środki odkażające, woda.
W typowych przypadkach u osoby narażonej na ich działanie pojawia się rumień o nasileniu od blado- do ciemnoczerwonego, któremu mogą towarzyszyć pęcherze oraz nadżerki i owrzodzenia częściowo pokryte strupami. W przypadkach przewlekłych dochodzi do lichenifikacji skóry i powstania bolesnych rozpadlin.
Alergiczne kontaktowe zapalenie skóry
Wywoływane jest prostymi związkami chemicznymi o masie ok. 500 daltonów, które wykazują właściwości uczulające. Najczęściej alergizują metale (nikiel, kobalt, chrom, pallad, rtęć), substancje zapachowe, środki konserwujące, składowe gumy.
Klinicznie choroba ta charakteryzuje się obecnością ognisk rumieniowo-obrzękowych, w obrębie których powstają grudki wysiękowe przekształcające się w pęcherzyki wypełnione treścią surowiczą. W wyprysku zawodowym zmiany skórne lokalizują się głównie na powierzchniach grzbietowych rąk i przedramionach, co u wielu osób znacznie ogranicza aktywność zawodową.
Statystyki
W Stanach Zjednoczonych wskaźnik zapadalności na choroby zawodowe skóry (liczba zachorowań na 100 000 zatrudnionych) wynosi 67, natomiast w Polsce - 1,3. Ta rażąca dysproporcja nie wynika z braku tych schorzeń w Polsce, ale m.in. z niewystarczającej wiedzy i umiejętności lekarzy oraz pracowników inspekcji sanitarnych w zakresie diagnozowania, rozpoznawania i stwierdzania chorób zawodowych skóry. Obrazuje ona również niski poziom świadomości zdrowotnej wśród populacji czynnej zawodowo.
W krajach Europy Zachodniej najwięcej chorób zawodowych skóry rozpoznaje się u fryzjerów, piekarzy, kucharzy, kamieniarzy, pracowników przemysłu metalowego, sprzątaczy, zatrudnionych w budownictwie i ochronie zdrowia. W Polsce w 2006 roku rozpoznano ogółem tylko 128 przypadków zawodowych dermatoz, z czego w całym sektorze usług zaledwie 8 przypadków. Dla przykładu w Wielkiej Brytanii odnotowuje się rocznie tylko u fryzjerów ok. 150 nowych przypadków zawodowych dermatoz. W Bawarii wskaźnik zapadalności w tej grupie zawodowej (liczba przypadków na 10 000 zatrudnionych) na alergiczne kontaktowe zapalenie skóry wynosi 67,2, a na kontaktowe zapalenie skóry z podrażnienia - 46,9.
Przytoczone dane ewidentnie wskazują na potrzebę podjęcia działań wspierających służby medycyny pracy, lekarzy dermatologów, alergologów w zakresie diagnozowania i rozpoznawania chorób zawodowych skóry. Konieczna jest również poprawa świadomość pracowników na temat zagrożeń zdrowotnych wynikających z narażeń zawodowych oraz kształtowanie odpowiednich zachowań prozdrowotnych.
Wymienione zagadnienia są kluczem do wzmocnienia kapitału ludzkiego w poszczególnych grupach zawodowych.
Doświadczenia badaczy niemieckich, duńskich i holenderskich wskazują, że wdrożenie programów prewencyjnych adresowanych do grup zwiększonego ryzyka (w szczególności do osób młodych rozpoczynających pracę w określonych narażeniach) w istotny sposób ogranicza ilość chorób skóry wywołanych warunkami pracy.