Opieka profilaktyczna nad pracownikiem

Opiekę profilaktyczną nad pracownikiem określa Ustawa z dnia 27 czerwca 1997 r. o służbie medycyny pracy oraz Rozporządzenie Ministra Zdrowia i Opieki Społecznej z dnia 30 maja 1996 r. w sprawie przeprowadzenia badań lekarskich pracowników, zakresu profilaktycznej opieki zdrowotnej nad pracownikami oraz orzeczeń lekarskich wydawanych do celów przewidzianych w Kodeksie pracy. Przez profilaktyczną opiekę zdrowotną należy rozumieć ogół działań zapobiegających powstawaniu i szerzeniu się niekorzystnych skutków zdrowotnych, które w sposób bezpośredni lub pośredni mają związek z warunkami albo charakterem pracy.

„Wskazówki metodyczne w sprawie przeprowadzania badań profilaktycznych pracowników” stanowiące załącznik nr 1 do wspomnianego Rozporządzenia, w stosunku do personelu medycznego określają jedynie zasady przeprowadzania badań do pracy w narażeniu na wirusy zapalenia wątroby, wirusa HIV czy prątki gruźlicy.

W karcie badania profilaktycznego powinna się znaleźć informacja dotycząca przebytych szczepień, wykonanych badaniach i ich wynikach w trakcie kwalifikacji do szczepień oraz – jeśli było to sprawdzane – odpowiedzi poszczepiennej (w przypadku WZW B).

Zgodnie ze „Wskazówkami …”, w przypadku narażenia na wirusy zapalenia wątroby obowiązkowe badania laboratoryjne obejmują sprawdzenie poziomu AlAT i bilirubiny, a w przypadku narażenia na wirusa HIV i prątki gruźlicy badania pomocnicze zostały określone jako „zależne od wskazań”. Wydaje się jednak, że badania laboratoryjne powinny również obejmować te badania, które służą rozpoznaniu zakażenia poszczególnymi patogenami, co jest formą wczesnego wykrywania ewentualnej choroby zawodowej i służy minimalizowaniu skutków zakażenia. Takie podejście spełnia warunki zapisu o uzasadnianiu wykonywania badań serologicznych. Należy pamiętać, że ich wykonywanie jest uzależnione od uzyskania pisemnej zgody badanego, poinformowanego uprzednio o celu, sposobie wykonania i ewentualnych skutkach badania. Należy też podkreślić, że opisywanymi badaniami serologicznymi powinni być objęci pracownicy rzeczywiście narażeni na ryzyko ekspozycji, stąd niezwykle istotny jest podział pracowników na dwie grupy:

1. Wykonujących prace związane z minimalnym ryzykiem przerwania ciągłości tkanek i tym samym znikomym ryzykiem zakażenia się wirusami przenoszonymi drogą krwiopochodną. Do czynność takich zaliczyć można między innymi:

– badanie pacjenta nieagresywnego,

– wykonywanie badań, takich jak USG, EEG i EKG,

– wykonywanie badań RTG bez użycia kontrastu podawanego drogą naczyniową,

– wykonywanie wszelkich procedur niezwiązanych z użyciem igieł, ostrych narzędzi i ryzykiem kontaktu z krwią czy innym płynem ustrojowym pacjenta.

2. Wykonujących prace związane z dużym ryzykiem przerwania ciągłości tkanek i tym samym zwiększonym ryzykiem zakażenia się wirusami przenoszonymi drogą krwiopochodną. Do czynności takich zaliczyć można miedzy innymi:

– udział w operacjach i wykonywanie czynności związanych z opatrywaniem ran,

– wykonywanie iniekcji, intubacji, badań endoskopowych,

– odbieranie porodów,

– zabiegi i prace stomatologiczne,

– prace związane z utylizacją odpadów medycznych i ich transportem,

– prace w pralniach szpitalnych (z brudnym materiałem).

Podział pracowników na dwie grupy pozwoli na ukierunkowanie działań prewencyjnych na grupy szczególnego ryzyka. Niewątpliwie będzie się to też wiązało z właściwym formułowaniem skierowań na badania profilaktyczne poszczególnych grup pracowniczych, o czym będzie mowa w rozdziale dotyczącym działań ukierunkowanych na służbę medycyny pracy. Właściwa ocena ryzyka zawodowego poszczególnych pracowników pozwoli na efektywną alokację środków finansowych, zarówno administracyjnych, jak i związanych z badaniami profilaktycznymi do celów przewidzianych w Kodeksie pracy.

W poniższej tabeli przedstawiono zakres zalecanych badań dodatkowych w ramach wstępnych badań profilaktycznych w kierunku zakażenia poszczególnymi patogenami krwiopochodnymi wraz z zaleceniami postępowania.

Zalecane badania dodatkowe w ramach wstępnych badań profilaktycznych w kierunku zakażenia poszczególnymi patogenami wraz z zaleceniami postępowania